Deuteronomium 23:16-26
16 U mag een slaaf die bij u zijn toevlucht zoekt, niet uitleveren aan zijn meester. 17 U moet hem opnemen en hem een plaats gunnen in de stad die hij uitkiest. U mag hem niet uitbuiten. 18 Geen enkele Israëlitische vrouw of man mag zich wijden aan een afgod. 19 U mag in het heiligdom van de HEER, uw God, geen hoerenloon of schandegeld gebruiken voor het inlossen van een gelofte, want de HEER, uw God, heeft van beide een afschuw. 20 U mag geen rente vragen als u iets aan een volksgenoot leent, of het nu gaat om geld of voedsel of wat u ook maar tegen rente te leen kunt geven. 21 Van een buitenlander mag u wel rente heffen, maar niet van iemand uit uw eigen volk. Als u zich hieraan houdt zal de HEER, uw God, u zegenen in alles wat u onderneemt in het land dat u in bezit zult nemen. 22 Als u de HEER, uw God, een gelofte doet, los die dan ook spoedig in. Want Hij zal zijn aanspraak zeker laten gelden, en dan wordt uw laksheid u als zonde aangerekend. 23 Als u echter helemaal geen gelofte doet, valt u niets aan te rekenen. 24 Maar als u uw woord gegeven hebt, moet u het nakomen; u hebt zelf, uit eigen vrije wil, de HEER, uw God, een gelofte gedaan. 25 Als u door andermans wijngaard loopt mag u zo veel druiven eten als u maar wilt, tot u genoeg hebt, maar u mag ze niet ergens in meenemen. 26 En wanneer u door andermans korenveld loopt mag u wel aren plukken met de hand, maar niet de sikkel in zijn koren slaan. (NBV21)
Het volk Israël heeft een direct verbond met zijn God. Dat was een God die het volk uit het slavenhuis van Egypte had geleid. Daarom ga je een slaaf die ontvlucht is niet opnieuw in slavernij brengen maar neem je die op in het volk van bevrijdde slaven en beschouw je die als een volksgenoot en buit je die dus ook niet uit. Die God van Israël was een jaloers God die geen andere goden voor zijn aangezicht duldde. Dus ga je jezelf of je kinderen ook niet aanbieden als tempelprostituees, die zijn er immers ten dienste van andere goden. Als er geld mee verdiend wordt dan gebruik je dat zeker niet om plichten in de Tempel van de God van Israël te voldoen, daarvoor is die God veel te jaloers.
De God van Israël had maar één echt gebod, alle andere regels laten zich daarin samenvatten: “Heb God lief boven alles en je naaste als jezelf”. Israël was daarvoor als voorbeeld voor de volken uitgekozen. Daarom vraagt een Israëliet geen rente aan een volksgenoot, of er nu geld of voedsel is uitgeleend. Rente als vergoeding voor een lening is de motor van ons financiële systeem, maar de rente op leningen is tevens de valkuil van dat systeem en een bron van ellende voor heel veel mensen. Alleen in de Islam lijkt het verbod op het vragen van rente nog bewaard gebleven. Misschien moeten ook wij nog eens studeren op een verbod voor banken om rente te vragen op leningen. Wie de naaste lief heeft leert van Israël dat men in elk geval geen rente vraagt op leningen, leningen in geld of in voedsel.
Betrouwbaarheid is ook een kenmerk van iemand die zijn naaste liefheeft. Een belofte moet daarom nagekomen worden, niet pas na zeer lange tijd als iedereen het eigenlijk al weer vergeten was maar zo snel mogelijk, als teken van betrouwbaarheid en liefde. En omdat het leven nu eenmaal draait om het delen van elkaar kun je in een wijngaard gerust van de druiven eten en in een korenveld van het koren. Niet dat je daar moet gaan oogsten om zelf winst te maken met de producten van een ander, maar delen voor jezelf wordt uitdrukkelijk toegestaan. Zo zijn er tal van manieren om de naaste lief te hebben als jezelf, delen, geen rente vragen, bevrijden, niet uitbuiten. En elke dag kun je ook zelf manieren vinden om je naaste lief te hebben als jezelf, ook vandaag weer.