Bijbelcolumn

Spreuken 24:13-22

13 Mijn zoon, eet honing, dat is goed voor je, zoete honing streelt de tong. 14 Zie wijsheid als de honing voor je leven. Als je wijsheid vindt, heb je een toekomst, je hoop gaat niet verloren. 15 Jij, goddeloze, belaag niet het huis van een rechtvaardige, verwoest zijn woning niet. 16 Een rechtvaardige komt zevenmaal ten val, maar telkens staat hij op. Een goddeloze struikelt or zijn slechte daden, en komt voorgoed ten val. 17 Verheug je niet over de val van je vijand, juich niet als hij ten onder gaat. 18 Want de HEER ziet het en keurt het af, en zal zijn woede van je vijand afwenden. 19 Wind je niet op over slechte mensen, wees niet jaloers op goddelozen. 20 Want wie kwaad doet, heeft geen toekomst, de lamp van goddelozen wordt gedoofd. 21 Mijn zoon, heb ontzag voor de HEER en de koning, ga niet om met wie zich tegen hen verzetten. 22 Zij gaan plotseling ten
onder, en wie weet hoe zwaar die twee hen zullen treffen? (NBV21)

Het boek Spreuken kent bij uitstek een aantal treffende uitspraken die je bij blijven. Een groot aantal er van zijn dan ook als spreekwoorden in onze taal terechtgekomen en zo vaak gebruikt dat ze versleten zijn en niemand meer de echte betekenis er van kent. Dat is ook zo met de uitspraken over zoete honing. De planteneters onder ons zullen direct de uitspraak beamen maar het gaat er hier niet om dat de Bijbel het vegetarisme of het veganisme bevorderen wil maar het boek Spreuken wil graag wijzen op het paradijselijke van het land dat overvloeit van melk en honing. Die honing is dan de wijsheid van de inwoners van dat land, een wijsheid die begint met het volgen van de richtlijnen van de God van Israël. Richtlijnen die zich laten samenvatten in het heb uw naaste lief als uzelf. Met die wijsheid krijg je toekomst, met die wijsheid heb je hoop op een goed leven voor iedereen.

Het volgen van die richtlijn betekent dat je rechtvaardig wordt. Je laat iedereen tot zijn of haar recht komen. Je verkracht het recht niet om je eigen principes, opvattingen of belangen te rechtvaardigen. Verkrachting is een groot onrecht en tegen dat onrecht komt de Bijbel op. Het spreukenboek wemelt dan ook van de waarschuwingen aan de goddelozen. Die zullen de woningen van de rechtvaardigen wel even verwoesten, maar rechtvaardigen veren weer op, zij hebben immers de hoop die de wijsheid geeft, aan de goddeloosheid zal eens een einde komen. Goddelozen hebben die hoop niet, voor hen is en blijft de wereld een slagveld en wie verliest blijft een verliezer. Zo ligt het niet voor de rechtvaardige, als je mensen tot hun recht laat komen kunnen ze met opgeheven hoofd weer verder. De wereld is voor hen geen slagveld maar een plaats van liefde en gerechtigheid, een land dat overvloeit van melk en honing.

Daarom verheugen we ons ook niet over de val van een vijand, het is en blijft een mens, een broeder of zuster van ons allen en als het met broeders en zusters niet goed afloopt is dat altijd te betreuren. Er is een Joods verhaal dat vertelt dat God in de hemel het gejubel van engelen onderbrak toen het leger van de Farao verdronk in de Schelfzee. Het leger had beter moeten weten en hun dood was te betreuren. Kwaadaardige mensen en goddelozen zijn dan ook niet te benijden. Ze moeten dag en nacht bewaakt worden tegen het kwaad dat ze zelf oproepen. Een toekomst hebben ze niet want uiteindelijk zal iedereen zich van hen afwenden. Daarom klinkt de oproep om ontzag te hebben voor de God van Israël, feitelijk de enige koning die erkenning verdient, want de God van Israël blijft rechtvaardig en trouw aan zijn liefde. De oproep de naaste lief te hebben en mensen tot hun recht te laten komen komt van die God. Wij mogen dankbaar zijn iedere morgen weer aan die roep gevolg te kunnen geven, ook vandaag weer.

Spreuken 24:1-12

1 Wees niet jaloers op boosaardige mensen, zoek hun gezelschap niet, 2 want ze hebben kwaad in de zin en stichten onheil met hun mond. 3 Door wijsheid wordt een huis gebouwd, door inzicht houdt het stand, 4 door kennis worden de kamers gevuld met rijke en kostbare schatten. 5 Alleen een wijze heeft kracht, inzicht maakt hem sterker. 6 Wie met beleid een oorlog voert zegeviert dankzij een keur van raadgevers. 7 Voor een dwaas is wijsheid onbereikbaar, als de oudsten in de poort bijeen zijn, weet hij niets te zeggen. 8 Wie altijd kwaad in de zin heeft wordt een konkelaar genoemd. 9 Het wangedrag van een dwaas is zondig, een spotter wordt door iedereen verafschuwd. 10 Als je in tijden van nood de moed verliest, hoe gering is dan je kracht. 11 Bevrijd hen die ter dood veroordeeld zijn, doe alles om hun leven te redden. 12 Zeg niet: ‘We wisten het niet,’ want Hij die de harten doorgrondt, het innerlijk doorziet, weet of je de waarheid spreekt. Hij vergeldt elk mens naar zijn daden. (NBV21)

Je zou bijna zeggen dat het eerste vers uit het gedeelte van het boek Spreuken dat we vandaag lezen bestemd is voor onze politici, je moet niet jaloers worden op slechte mensen en met hen gaan samenspannen. Politieke Partijen waar je echt afstand van wil nemen, waarvan je het optreden en de voornaamste voorstellen echt slecht vindt die moet je dus mijden, daar moet je je zelfs niet door laten gedogen. Je wordt er op één hoop mee gegooid. Je moet er dus ook niet op stemmen omdat je boos bent op de gevestigde andere partijen hoewel je het eigenlijk met die kwade partij niet helemaal eens bent, je maakt het kwade tot een fatsoenlijk gebeuren en helpt dus het kwade tot stand te brengen. Die partijen hebben kwaad in de zin en spreken onheilspellende woorden. Het staat er gewoon zo dat je kunt zeggen dat wie de schoen past deze schoen dan ook maar moet aantrekken.

De wijsheid waar het boek Spreuken over spreekt is iets anders dan wij er doorgaans onder verstaan. Bij ons is wijsheid goed doordacht en weloverwogen beslissingen nemen, liefst op basis van rationele argumenten en vooraf onderzochte en vastgestelde feiten. Dat soort wijsheid wordt door de Bijbel niet verworpen, integendeel. Ook in het gedeelte dat we vandaag lezen worden kennis en beleid bij het nemen van beslissingen van harte aanbevolen. Maar toch blijft het daar niet bij. Bij het lezen van het boek Spreuken moet je steeds het begin van het boek in gedachten nemen. Het begin van alle wijsheid is de vreze des Heren stond er in de Statenvertaling. Dat betekent dat de manier waarop de God van Israël naar de mensen kijkt en wil dat mensen met elkaar omgaan het eerste uitgangspunt moet zijn bij je beslissingen.

Als je dat niet doet dan ben je een dwaas. Waar gaat het dan om? Dat je van alle mensen houdt. Dat je je beslissingen afstemt op wat er gebeurd met de minsten. Het gaat er dan ook niet om je daden mooi te verwoorden, of keurig in te kleden, of vroom Christelijk te noemen of de naam van de God van Israël er bij aan te roepen. Het gaat er om wat er met anderen gebeurd. In dit gedeelte worden de ter dood veroordeelden als getuigen aangeroepen. Die moeten bevrijd worden. Ook hun leven heeft waarde, ook zij zijn onze broeders en zusters ook al moeten wij en moet onze wereld tegen hen in bescherming genomen worden, ze zijn en blijven kinderen van God. En zeg niet dat je het niet wist. Uit je daden spreekt wat je in je hart met je meedraagt. Gelukkig dat we elke dag opnieuw voor het leven mogen kiezen, ons mogen inzetten voor de minsten in de samenleving, ook vandaag weer.

Spreuken 23:22-35

22 Luister naar je vader, hij die je verwekt heeft, veracht je moeder niet wanneer ze oud is. 23 Verwerf de waarheid en verkwansel haar niet, laat je onderrichten, verwerf inzicht en wijsheid. 24 De vader van een rechtvaardige verheugt zich, wie een wijze heeft verwekt, verblijdt zich over hem. 25 Mogen je vader en je moeder zich verblijden, zij die jou gebaard heeft zich verheugen. 26 Mijn zoon, geef me je vertrouwen, houd het oog op de weg die ik je wijs. 27 Want een hoer is een valkuil, de vrouw van een ander een nauwe put. 28 Ze leggen hinderlagen als een rover en verleiden velen tot ontrouw. 29 Wie roept altijd ach en wee, wie maakt altijd ruzie? Wie heeft altijd wat te klagen, wie raakt altijd nodeloos gewond? Wie heeft altijd troebele ogen? 30 Een dronkaard, die tot in de vroege morgen drinkt, die blijft proeven van de wijn. 31 Laat je niet verleiden door de glans van wijn, wanneer hij fonkelt in de beker. Hij glijdt zo makkelijk over de tong, 32 maar later bijt hij als een slang, spuit hij gif als een adder. 33 Dan zie je vreemde dingen en begin je wartaal uit te slaan. 34 Je voelt je heen en weer geslingerd door de golven, alsof je vastzit boven in het want. 35 ‘Ik ben geslagen, maar heb niets gevoeld, ik ben afgerost, maar heb niets gemerkt. Laat ik maar eens opstaan, eerst een beker wijn.’ (NBV21)

Er wordt nog wel eens gezegd dat de Bijbel van alles verbiedt dat mensen gewoon een aangenaam leven kan bezorgen. Dat is dus niet waar. Natuurlijk waarschuwt de Bijbel voor van alles dat mensen schade kan berokkenen. Als de Bijbel vandaag geschreven zou worden dan zou je er een waarschuwing tegen het roken in vinden, dat brengt nu eenmaal de kans op hartziekten en longkanker. Zo staan er ook de nodige waarschuwingen in de Bijbel tegen het overmatig gebruik van alcoholhoudende dranken. Vandaag lezen we daar weer een aantal van. Maar het begint met een waarschuwing tegen het gebruik van een hoer. Let op, prostitutie wordt hier niet veroordeeld. Maar prostitutie past niet in de manier waarop de Bijbel wil dat we met mensen omgaan. Samen een partnerschap vormen dat stormen kan weerstaan is er met een hoer niet bij. In zo’n relatie beschouwen mensen elkaar als object waar je van kan profiteren. En Spreuken waarschuwt dat er dus ook van de gebruiker geprofiteerd kan worden en dat die alleen van nut is zolang er geprofiteerd kan worden.

Ook het overmatig gebruik van alcohol houdende drank, wijn in Bijbelse taal, maakt dat de mens geen mens meer is, maar een zielig hoopje wanhoop. Snel boos, altijd aan het klagen, snel gewond en met rood omrande troebele ogen. Dat is iemand die van de vroege morgen tot de late avond alcoholhoudende drank nuttigt. In onze dagen noemen we niet alleen de wijn maar ook sterke drank en bier. Eigenlijk verzet het boek Spreuken zich al tegen het comazuipen. Het ontmenselijkt je. Als je in coma ligt of overmatig dronken bent kan niemand je meer een plezier doen, kan ook niemand meer van jou genieten. Je doet een ander en jezelf dus zeer tekort. En bovendien geniet je eigenlijk helemaal niet meer van de drank die je zoveel onheil brengt. Je wordt er zeeziek van, iedereen die wel eens dronken is geweest zal dit herkennen.

Maar ook een pak slaag voel je niet meer omdat alcohol verdoofd en dat kan zeker niet ongevaarlijk zijn en om te herstellen van de kater heb je eigenlijk weer een nieuw glas alcohol nodig. Nu kun je elk individu veroordelen die te veel drank gebruikt maar onze samenleving maakt het gebruik van drank nu eenmaal tot een gewoonte die de illusie van rijkdom en vrolijkheid geeft. Bij elk staatsdiner hoort immers een forse hoeveelheid wijn, elke feestelijke gelegenheid van de rijken wordt opgeluisterd door het nuttigen van de nodige hoeveelheid drank. Elke feestelijke gelegenheid van de overheid ook wordt rijkelijk besprenkeld met alcohol. Misschien dat we onze overheid eens kunnen vragen het gebruik van alcohol te matigen zodat minder mensen in verleiding worden gebracht. Elke dag kunnen we ondertussen ons opnieuw inspannen om jonge mensen op de goede weg te brengen, ook vandaag weer.

Spreuken 23:12-21

12 Heb een open oor voor wijze woorden, een open geest voor onderricht. 13 Aarzel niet een kind te vermanen, van stokslagen gaat het niet dood. 14 Sla je het met de stok, dan red je het van het dodenrijk. 15 Mijn zoon, als je je verstand gebruikt, loopt mijn hart over van vreugde. 16 Het vervult me met blijdschap als je een bedachtzaam oordeel hebt. 17 Wees niet jaloers op zondaars, heb altijd ontzag voor de HEER. 18 Dan heb je een toekomst, je hoop gaat niet verloren. 19 Luister, mijn zoon, en word wijs, kies de juiste weg. 20 Ga niet om met dronkenlappen, blijf bij gulzigaards vandaan. (NBV21)

Als het bij de ongelovigen opvalt dan regent het vandaag weer protesten op het internet en zijn er zelfs misschien vragen in de Tweede Kamer of dit niet verboden moet worden. Want vandaag wordt op last van het Nederlands Bijbelgenootschap in tal van huisgezinnen gelezen uit een gedeelte van het boek Spreuken waarin staat dat kinderen van stokslagen echt niet doodgaan en dat je het daarom met een stok moet slaan om het te bepalen bij het onderricht en te redden van het dodenrijk.

In de Nieuwe Bijbelvertaling zijn deze oproepen niet weg vertaald. We kunnen vandaag niet zeggen dat het zeventiende eeuwse dominees zijn die niet beter wisten en dit hebben opgeschreven. Maar moeten we alles doen wat hier staat? In de negentiende eeuw was er al een Bijbelcommentator die schreef dat een liefhebbend ouder dit niet over het hart zou kunnen verkrijgen, en wie echt zou willen slaan moet dus ook wel heel echt een liefhebbend ouder zijn en dus weten dat slaan toch echt heel verkeerd is.

Waar het in dit gedeelte ook om gaat is dat je niet jaloers moet worden op de sterkste. Om de jeugd in het gareel te houden is begin jaren 80 van de vorige eeuw voorgesteld om kampen voor lastige jongens de openen waar ze met een strenge discipline en veel sport opgevoed zouden worden tot keurige burgers. Dat mislukte omdat het uitdraaide op geweld, van twee kanten. Ontzag voor God betekent ontzag voor de kracht van liefde. Ondanks alles blijft die God doorgaan mensen op te roepen tot het goede omdat God die mensen liefheeft. Zo opvoeden levert zelfbewuste burgers op die opkomen tegen onrecht en de minsten liefhebben. Kunnen we vandaag mee beginnen.

 

Spreuken 23:1-11

1 Als je bij een machtig man aan tafel zit, vergeet dan niet wie je voor je hebt. 2 Bedwing je gulzigheid, ook al houd je van een goede maaltijd. 3 Laat je niet verleiden door zijn lekkernijen, want je wordt erdoor misleid. 4 Tob jezelf niet af om rijk te worden, zet dat plan opzij.5 Want in een oogwenk is je geld verdwenen: het krijgt vleugels en vliegt weg als een arend. Ga niet aan tafel bij een gierigaard, laat je niet verleiden door zijn lekkernijen. 7 Hij is door en door berekenend. Zegt hij: ‘Tast toe,’ dan meent hij er niets van. 8 Wat hij je voorzet braak je uit, je vriendelijke woorden zijn aan hem verspild. 9 Spreek niet tegen een dwaas, hij veracht je verstandige woorden. 10 Verleg geen oude grenzen, schend de akkers van wezen niet. 11Want hun beschermer is sterk, Hij zal hun rechten tegen je verdedigen. (NBV21)

Vandaag een stevige les. Ga niet om met egoïsten. Een les die niet alleen kinderen ter harte moeten nemen. Maar omdat de opvoeding in het liefhebben van de minsten zo verschrikkelijk belangrijk is. Om het belang in het leren loslaten van eigenliefde en zelfzucht zo groot is. Dat blijkt ook uit het verdere verloop van het gedeelte dat we vandaag lezen. Als je kinderen niet leert voor een ander te zorgen, eerst voor een ander te zorgen en dan pas voor jezelf, de ander lief te hebben als jezelf, dan breek je het komende Koninkrijk van God af in plaats van het op te bouwen. Wij kijken zo graag omhoog, naar de machtigen en de rijken, vergeten daarmee de armen, de minsten.  Het is voor eenvoudige mensen een hele eer bij een bekende Nederlander of een rijke Nederlander aan tafel te zitten.

Een hele groep deftige mensen die een rijk diner hebben ziet er heel aantrekkelijk uit. Het boek Spreuken waarschuwt ons er tegen. Je vergeet zo gemakkelijk bij wie je aan tafel zit. Als het machtige en rijke mensen zijn dan zijn het vast geen mensen die de Wet van de God van Israël houden. Delen is er niet bij, anders was hun rijkdom niet zo opvallend. Daarom wordt er nog eens gewezen op de oude grenzen en de akkers van de wezen. De rijken waren volgens de profeten zij die akker aan akker voegden en de weduwe en de wees beroofden van hun middelen van bestaan. De akker van de wees is het erfdeel dat een wees toekomt om een toekomst op te bouwen. Het is de plaats die een Jood krijgt in het land Israël, zijn eigen plaats.

En zelfs als een door bezetters aangestelde Koning, die in de Keizer de Heer van de wereld zag, de opdracht geeft te gaan naar je eigen plaats om je te laten tellen door de belastinginspecteurs dan gaan de Joden naar de plaats die God hen heeft gegeven toen onder Jozua het land werd verdeeld. Die akker is het recht van de armen, elke vijftig jaar hoort de akker weer teruggegeven te worden. En het Nieuwe Testament laat in het verhaal dat Lucas vertelt over Jozef en Maria zien dat met de komst van Jezus van Nazareth dat verbond van de God van Israël voor alle volken in de wereld geldt, voor iedereen is er een plaats. Aan ons om de armen tot hun recht te laten komen, elke dag opnieuw, ook vandaag.

Psalm 119:9-16

9 Hoe kan wie jong is zuiver leven? Door zich te houden aan uw woord. 10 Met heel mijn hart heb ik U gezocht, laat mij niet afdwalen van uw geboden. 11 Uw belofte heb ik in mijn hart geborgen, zo zal ik niet tegen U zondigen. 12 Geprezen bent U, HEER, onderwijs mij in uw wetten. 13 Mijn lippen hebben uitgesproken wat uw mond ons voorschreef. 14 Leven naar uw richtlijnen geeft mij vreugde, meer vreugde dan rijkdom en overvloed. 15 Uw regels wil ik overdenken, het oog op uw paden gericht. 16 Ik verheug mij in uw wetten, uw woord zal ik niet vergeten. (NBV21)

Vertalingen zijn eigenlijk maar stamelende pogingen om het origineel van de boodschap weer te geven. De Naardense Bijbel vertaalt de eerste zin uit het Bijbelgedeelte van vandaag als volgt: “Bij wat houdt wie jong is zijn pad schoon?” Het antwoord is steeds hetzelfde: “Door zich te houden aan Uw woord”. De Naardense Bijbel vertaalt het echter wat actiever en actie is wat er door de Wet van de Liefde gebeurd. Niet een statisch “houden aan” maar een op weg gaan om het te laten gebeuren. Daarom kan er gezegd worden dat je het met heel je hart hebt gezocht. De vraag hoe van onze naaste te houden als van jezelf kan je voortdurend bezig houden. Dag en nacht hongeren we naar gerechtigheid staat er ergens anders. Daarom is afdwalen van de geboden ook een andere weg gaan, de weg van eerst denken aan je zelf, de weg van ikke ikke ikke en de rest kan stikken. Dat is de weg die naar de dood voert, niet de weg naar het leven.

De belofte die de Wet van Liefde in zich houdt is het leven. De Psalmdichter heeft daarbij ontdekt dat delen met je naaste meer vreugde geeft dan rijkdom en overvloed. Een onderzoek van de universiteit van Nijmegen heeft  nog aangetoond dat geld wel gelukkig kan maken maar ook jaloers. Mensen die net iets meer hadden dan hun buurman voelden zich volmaakt gelukkig, maar als je net iets minder had dan was je snel ongelukkig. Wie weet te delen met hen die niets hebben weet dat je altijd vreugde ontmoet. Iedereen die naar Afrika is geweest om armen daar iets te brengen, waterputten, eten, speelgoed voor wezen, medicijnen voor zieken, kleding voor armen, weet hoe groot de vreugde kan zijn van mensen die je daar ontvangen. Wie ooit een actie van het glazen huis heeft gevolgd die al een aantal jaren voor de kerstdagen wordt gehouden weet hoeveel vreugde er uit kan gaan van het verzinnen en uitvoeren van een actie om geld bijeen te brengen voor een goed doel.

Geld verdienen met werk is een noodzaak, maar geld bijeen brengen voor armen is een vreugde in zich. Mensen die daar hun levenswerk van kunnen maken stralen de vreugde dan ook uit. Het is de vreugde van de Wet die je tegenkomt bij het inzamelen van geld. Daarom weten collectanten ook dat je beter collecteert in een buurt met wat lagere inkomens dan in een rijke buurt. Mensen die op zich niet veel hebben weten veel beter hoe nodig het kan zijn om te delen dan mensen die veel geld hebben en eigenlijk vinden dat ze tekort gedaan worden, dat die armen maar een last zijn, een last door een overheid opgelegd.. Daarom protesteren rijke mensen ook altijd veel harder tegen belastingen en bekeuringen dan arme mensen, hoewel ze naar verhouding vaak veel minder belasting betalen en bekeuringen al helemaal wegzinken bij de grote inkomens die er te verdienen zijn. Laten we ons daarom houden bij de vreugde van de Wet en delen met onze naaste van wat we hebben.

Psalm 119:1-8

1 Gelukkig wie de volmaakte weg gaan en leven naar de wet van de HEER, 2 gelukkig wie zijn richtlijnen volgen, Hem zoeken met heel hun hart. 3 Zij bedrijven geen onrecht, maar gaan de wegen die Hij wijst. 4 Uw regels hebt U gegeven opdat wij ons eraan houden. 5 Laat toch mijn wegen recht zijn, ik wil mij houden aan uw wetten. 6 Ik zal nooit beschaamd staan als ik uw geboden in acht neem. 7 Ik zal U loven met een oprecht hart als ik uw rechtvaardige voorschriften leer. 8 Ik zal mij houden aan uw wetten- verlaat mij dan niet voorgoed. (NBV21)

We beginnen vandaag te lezen in Psalm 119. Dat klinkt wat merkwaardig want er zijn wel 150 van die psalmen en zo af en toe lezen we weer eens een psalm. Maar Psalm 119 is de langste Psalm en een bijzondere. Er zijn uiteindelijk 22 gedeelten in deze Psalm van elk 8 verzen. In het Hebreeuws is de Psalm helemaal een bijzonder gedicht omdat elk gedeelte met een letter van het Hebreeuwse Alfabet begint en elk vers in de afdeling van die letter begint ook met die letter. De hele Psalm draait om het gebod van de liefde. Die richtlijn is zelfs zo belangrijk dat de dichter van deze Psalm wel 10 verschillende woorden gebruikt om de Wet aan te geven. De Psalm wordt wel de Psalm van de vreugde der Wet genoemd. De Joden hebben een feest dat zo heet en voor ons westerse Heidenen is de vreugde der Wet een beetje een raar begrip.

Als wij ons aan de wet moeten houden voelen we ons gelijk gedwongen, beperkt in ons gedrag. Als de politie naar een actiemiddel zoekt om druk uit te oefenen op de regering om een rechtvaardig loon af te dwingen dan worden er minder bekeuringen uitgeschreven wegens het overtreden van de wet, we hoeven het dan niet zo nauw te nemen. Er zijn ook politieke partijen die voortdurend zeuren over al die wetten waar we ons aan zouden moeten houden en de straffen die er worden opgelegd voor zelfs de kleinste overtreding. In Psalm 119 gaat het over heel iets anders. Daar gaat het niet over een Wet waar je je aan moet houden omdat je anders een straf oploopt, maar daar gaat het om een Wet die je in beweging zet, en als je niet meer beweegt dan ben je dood. Die Wet gaat dus niet van leven en levendig naar straf, opsluiting of dood, maar omgekeerd van dood naar leven. Daarom kunnen we aan die Wet vreugde ontlenen. Daarom worden de mensen die naar die Wet leven gelukkig geprezen, zij zelf bedrijven geen onrecht. Die Wet immers laat ons recht doen aan de mensen van God, aan alle mensen, zeker aan de minsten.

Denk er daarbij aan dat alle mensen kinderen van God zijn, ook de mensen die niet in de God van Abraham, Izaäk en Jakob geloven zijn kinderen van God, ook de mensen die hun God Allah noemen zijn de kinderen van de God waarover het in deze Psalm gaat. Dat recht doen aan mensen is wat de dichter van deze psalm hartstochtelijk wil. Recht doen aan mensen, al zijn het je vijanden, zal je nooit beschaamd doen staan. Je hoeft je echt niet te schamen als je met zwervers, drugsverslaafden, zieken, eenzamen, hoertjes en vreemdelingen een feestmaaltijd aanricht. Alle kinderen van God hebben immers reden tot feest nu de tijd van bevrijding van de armen is aangebroken. Die Wet begint dan ook met de bevrijding, de bevrijding van de slavernij in het land Egypte, het land van de de dood. Dat we bevrijd zijn van de slavenarbeid vieren we elke zondag en ieder die de vrije zondag wil afschaffen wil ons weer onder de slavernijdwang van consumptie en productie brengen. Dat feest van bevrijding, het feest van de Wet, mogen wij verkondigen, iedere dag van het jaar opnieuw, ook vandaag weer.

Jakobus 5:13-20

13 Als een van u het moeilijk heeft, laat hij bidden; is hij vrolijk, laat hij een loflied zingen. 14 Laat iemand die ziek is de oudsten van de gemeente bij zich roepen; laten ze voor hem bidden en hem met olie zalven in de naam van de Heer. 15 Het gelovige gebed zal de zieke redden, en de Heer zal hem laten opstaan. Wanneer hij gezondigd heeft, zal het hem vergeven worden. 16 Daarom: beken elkaar uw zonden en bid voor elkaar, dan zult u genezen. Want het gebed van een rechtvaardige is krachtig en mist zijn uitwerking niet. 17 Elia was een mens als wij, en nadat hij vurig had gebeden dat het niet zou regenen, is er drieënhalf jaar lang geen regen gevallen op het land. 18 Toen bad hij opnieuw, en de hemel gaf regen, en het land bracht zijn vrucht weer voort. 19 Broeders en zusters, als een van u afdwaalt van de waarheid en een ander laat hem daarheen terugkeren, 20 dan mag hij weten: wie een zondaar van het dwaalspoor terugbrengt, redt hem van de dood en wist tal van zonden uit. (NBV21)

We geloven zo graag in wonderen. Dokters in witte jassen lukt het beter hun patiënten te genezen dan dokters in trui en spijkerbroek. Toch roept Jacobus ons in het gedeelte van vandaag op om af te zien van alle poespas en hocus pocus rond ziekte en gebrek. Medicijnmannen hebben vanouds tal van rituelen tot hun beschikking om goden te verzoeken de zieke te genezen. Niks ervan roept Jacobus. Een eenvoudige verlichting met olie, dat koelt het koortsige voorhoofd af, is meer dan voldoende. De rest moet je aan de God van Israël overlaten. Ziek in de termen van de Christelijke godsdienst is niet lichamelijk ziek maar zondig. Niet meer kijken naar de minsten, de zwaksten in je samenleving maar alleen voor jezelf zorgen, dat is ziek. Daarom begint Jacobus mensen die het moeilijk hebben op te roepen te bidden. Dan kom je vanzelf uit bij het voorbeeldgebed dat Jezus van Nazareth ons heeft geleerd.

Dat we een Vader in de hemel hebben, die we dus niet hebben te verzoeken, en dat we willen dat zijn wil op aarde geschiedt net als in de hemel, dus niet dat onze wil geschiedt. Dan weten we dat we genoeg hebben aan ons dagelijks brood, dat we willen dat onze zonden vergeven worden net als wij vergeven wie ons iets schuldig zijn, dat we niet verleid willen worden om alleen aan onszelf te denken maar dat we juist bevrijdt willen worden van het kwade en dat alle macht niet aan ons, of aan welke godheid dan ook is, maar aan de God van Israël. Zo’n gebed brengt ons weer op het juiste spoor. Dat gebed maakt ons overigens ook weer aan het zingen want het bevrijdt ons van eigenwaan en angst voor de dood. Bevrijdingspastoraat is dan ook niet de bevrijding van zogenaamde demonen die over ons geen macht hebben en voor ons al helemaal niet bestaan. Wie zoiets beweerd doet aan de afgoderij die Jacobus nu juist zo graag wilde bestrijden.

Het bidden van ons is gericht op een andere samenleving, op een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waar alle tranen gedroogd zullen zijn. Tot die tijd moeten we samen nagaan wat we zelf nog doen om die samenleving tegen te houden, samen bespreken hoe we kunnen veranderen en het werk aan dat Koninkrijk van God weer vlot kunnen trekken en vooruit kunnen brengen. Op die manier samen bidden verandert ook echt iets, ook aan onze samenleving omdat het niet bij gebed kan blijven omdat werk en gebed een eenheid dienen te vormen. Beiden zijn altijd gericht op de positie van de armen en de zwakken in onze samenleving. En iedereen die voortaan afziet van eigenbelang en angst voor de dood en zich inzet voor die andere samenleving brengt die samenleving dichterbij. Iedereen die een ander op dat spoor weet te brengen weet ook echt iets te veranderen. Daarmee besluit Jacobus zijn brief. Wij weten dat we er elke dag opnieuw weer mee mogen beginnen, ook vandaag weer.

Jakobus 5:7-12

7 Heb geduld, broeders en zusters, tot de Heer komt. Denk eens aan de boer, die geduldig blijft wachten op de kostbare opbrengst van zijn land, tot de regens van najaar en voorjaar zijn gevallen. 8 Wees net zo geduldig en houd moed, want de Heer zal spoedig komen. 9 Klaag niet over elkaar, broeders en zusters, want daarmee roept u het oordeel over u af. Bedenk dat de rechter voor de deur staat. 10 Neem een voorbeeld aan het geduldige lijden van de profeten die in de naam van de Heer spraken. 11 Degenen die standhielden prijzen we gelukkig! U hebt gehoord hoe standvastig Job was, en u weet welke uitkomst de Heer gaf; de Heer is immers liefdevol en barmhartig. 12 Maar bovenal, broeders en zusters, zweer geen enkele eed, niet bij de hemel, niet bij de aarde, nergens bij. Laat uw ja ja zijn, en uw nee nee, anders zult u veroordeeld worden. (NBV21)

Wie het lijden ziet dat mensen wordt aangedaan kan zich nauwelijks voorstellen dat je geduld zult willen hebben tot het vanzelf overgaat. Daar gaat het Jacobus dan ook niet om. Maar gewelddadig verzet tegen het Romeinse Rijk werd als absoluut zinloos ervaren. Niet zomaar trouwens want de vele opstanden die het jaar 70 vooraf waren gegaan waren telkens bloedig neergeslagen. Daarbij waren ook onschuldigen het slachtoffer geworden. In navolging van Jezus van Nazareth wilden de eerste Christenen dat geweld en vooral het tegengeweld van de overheid vermijden. In het jaar 70 kregen ze dubbel gelijk toen de Tempel verwoest werd en de bevolking verspreid over het Romeinse Rijk. De eerste Christenen leefden bovendien in de stellige overtuiging dat Jezus van Nazareth snel zou terugkeren en de nieuwe hemel en de nieuwe aarde zou meebrengen. Zo is het na al die eeuwen niet gegaan.

Maar de voorbeelden die Jacobus aandraagt kunnen ook ons inspireren. Wij kennen mensen als Ghandi en Marten Luther King die geweldloos grote veranderingen in hun samenlevingen tot stand brachten. Ook van profeten als Jesaja en Jeremia werd verteld dat zij zich hadden verzet tegen pogingen van de kleine koninkrijkjes uit hun tijd zich te verzetten tegen wereldmachten. Het verhaal van Job is misschien nog het meest duidelijk. Ondanks het feit dat hij alles kwijt raakte, tot zijn gezondheid toe, bleef hij zich verzetten tegen het idee van zijn vrienden dat hij dat aan zichzelf te wijten had. Zo zou God niet oordelen en uiteindelijk bleek hij gelijk te hebben. Ook vandaag zijn natuurrampen en ziekten niet de schuld van hen die het overkomt maar een test in liefde. Blijven we vertrouwen op de God van Israël? Steken we bij rampen en bij ziekten de hand uit naar de slachtoffers?

Het is dus goed om te leven alsof Jezus van Nazareth elke dag terug zou kunnen komen. Als wij ons bezig houden met de zorg voor de naaste, met het onze naaste lief te hebben als onszelf, dan zijn we al bezig met die nieuwe hemel en die nieuwe aarde, dan bereiden we daar als het ware de weg voor. Zo is het ook met de raad om geen eden meer te zweren. Als wij iets doen, iets beloven of iets beweren dan hebben we daar geen goden voor nodig, zelfs niet de God van Israël. Waar wij voor staan daar staan we voor, ons ja is ja en ons nee is nee. Betrouwbaarheid is een eigenschap van elke gelovige die de betrouwbare God van Israël wil navolgen, de God waarvan geschreven staat dat zijn hand nooit zal laten varen het werk dat hij is begonnen. Zo betrouwbaar zijn wij ook, temeer omdat we er elke dag opnieuw weer mee mogen beginnen. Ook vandaag weer.

Jakobus 5:1-6

1 En nu iets voor u, rijken! Weeklaag en jammer om de rampspoed die over u zal komen. 2 Uw rijkdom is verrot en uw kleding is door de mot aangevreten. 3 Uw goud en zilver is verroest, en die roest zal tegen u getuigen en als een vuur uw lichaam verteren. U hebt uw schatkamers gevuld, hoewel het einde van de tijd nadert. 4 Hoor de klacht van het loon dat u de arbeiders die uw velden maaiden hebt onthouden. Het geroep van de maaiers is tot de Heer van de hemelse machten doorgedrongen. 5 U hebt op aarde in weelde gebaad en losbandig geleefd, u hebt uzelf vetgemest voor de slachttijd. 6 U hebt de rechtvaardige veroordeeld en vermoord, en hij heeft zich niet tegen u verzet. (NBV21)

Vandaag een weeklacht tegen de rijken. Zij lijken wel rijk volgens Jacobus maar de rijkdom is verrot en de kleding die ze dragen, die prachtige gesneden pakken en de Haute Couture, is door mot aangevreten. Hun goud en zilver zijn verroest. En waarom dat alles? Omdat ze het loon van de maaiers in het veld hebben ingehouden. En dat onrecht, het niet rechtmatig uitbetalen van arbeiders die zich in de hitte van de dag hebben ingespannen, is volgens de Bijbel een extra groot onrecht. Juist die rijken kunnen zich zeer mooi en vroom voordoen. De ruwe knuisten van de landarbeiders kunnen niet op tegen de zalvende woorden van de rijken die nu eenmaal aanvoeren dat zij het recht hebben te profiteren van hun bezit. Zij bezitten toch de akkers? Zij nemen de beslissingen over wanneer er gezaaid zal worden, wanneer het onkruid gewied en wanneer de oogst begint. Verantwoordelijke beslissingen die hun het recht geven op een bovenmatig inkomen. Iedereen hoort de echo van dit in ons parlement.

Maar die rijken, CEO’s en zo, zaaien niet, ze wieden niet en ze oogsten niet. Ze vullen alleen hun voorraadschuren met het werk van anderen. Het was in de dagen van Jacobus al niet anders dan in onze dagen, de dagen van de bonussen en de exorbitante zelfverrijking. Ook nu zijn de verschillen in beloning tussen de top van bedrijven en de werkvloer onberedeneerbaar groot. Ook nu hoor je dezelfde smoezen van de mannen die in gesneden pakken de hele dag zitten te vergaderen en die de ruwe knuisten van de arbeiders als minderwaardig afdoen. Maar in de traditie van de God van Israël is het die God die de kant van de maaiers, de kant van de ruwe knuisten, kiest. Elke arbeider is zijn loon waardig en elke arbeider die meegeholpen heeft de oogst binnen te halen, de productie te produceren, heeft een even groot loon verdiend. Die traditie gaat terug op Mozes, die nog te maken had met een slavenvolk. Maar ook de profeten worden hier geciteerd in hun beschrijving van de Heer der hemelse machten die de verdrukten te hulp komt. Daar zouden ook de slachtoffers van het Toeslagenmisdrijf bij moeten horen.

En beschuldig de ruwe knuisten niet van geweld en diefstal. De rechtvaardige die riep om een rechtvaardig loon, die het werk neerlegde als voor dat werk niet werd betaald, verzette zich niet tegen de heersers. Ze waren er toen er gezaaid moest worden en ze zaaiden, ze waren er toen er gewied moest worden en ze gingen wieden en ze waren er toen er geoogst moest worden en ze gingen oogsten. De rijken leefden er losbandig op los en mesten zichzelf vet voor de slachttijd. Ook daar weten wij in onze dagen over mee te praten. En juist in de tijd dat we als land de broekriem moeten aanhalen mogen we vragen wiens broekriem onze regering van rijken nu eigenlijk aan het aanhalen is. In onze dagen spreken wij de maaiers die hier worden bedoeld ook wel aan als politieagenten, of zorgmedewerkers, of onderwijzenden. Wij mogen weten dat de God van Israël ons gehoord heeft en wij mogen weten dat het gerechtvaardigd is om een rechtvaardige verdeling van het inkomen in ons land te eisen. Daar mogen we elke dag aan werken, ook vandaag weer.