Maand: september 2020

Matteüs 19:16-22

16 Nu kwam er iemand naar Jezus toe met de vraag: ‘Meester, wat voor goeds moet ik doen om het eeuwige leven te verwerven?’ 17 Hij antwoordde: ‘Waarom vraag je me naar het goede? Er is er maar één die goed is. Als je het leven wilt binnengaan, houd je dan aan zijn geboden.’ 18 ‘Welke?’ vroeg hij. ‘Deze, ‘antwoordde Jezus, ‘pleeg geen moord, pleeg geen overspel, steel niet, leg geen vals getuigenis af, 19 toon eerbied voor uw vader en moeder, en ook: heb uw naaste lief als uzelf.’ 20 De jongeman zei: ‘Daar houd ik me aan. Wat kan ik nog meer doen?’ 21 Jezus antwoordde hem: ‘Als je volmaakt wilt zijn, ga dan naar huis, verkoop alles wat je bezit en geef de opbrengst aan de armen; dan zul je een schat in de hemel bezitten. Kom daarna terug en volg mij.’ 22 Na dit antwoord ging de jongeman terneergeslagen weg; hij had namelijk veel bezittingen. (NBV)

Het zijn vaak keurige mensen. Ze liegen niet, ze stelen niet, ze geven aan collectes bij de deur, ze maken jaarlijks forse bedragen over aan liefdadigheidsinstellingen, dat kun je van de belasting aftrekken nietwaar, ze spreken altijd netjes, ze schelden niet, ze gebruiken geen geweld, hun vrije tijd besteden ze in een service club en in een enkel sociaal aanvaard maatschappelijk nuttig bestuur als vrijwilliger. En toch zijn ze bedroefd als ze zich verdiepen in de boodschap van Jezus van Nazareth. Ze volgen toch al die geboden? Zelfs dat gebod van heb Uw naaste lief als Uzelf. Maar soms willen mensen volmaakt zijn. Meer doen dan het gewone. Uitblinken in het goede. En dat vraagt iets wat eigenlijk niemand zomaar op kan brengen. Alles verkopen en verdelen onder de armen. Als je zelf bijna arm bent is dat niet zo moeilijk. Je krijgt er een hoop vrienden voor terug en als je in problemen komt is er vast iemand onder die jou wil helpen. Maar als je rijk bent is het een stuk moeilijker.

Met die armen heb je niet zoveel gemeen. Die gaan niet uit, dat kunnen ze niet betalen, die lezen geen literatuur, daar hebben ze niet voor doorgeleerd, die luisteren niet naar klassieke muziek, daar zijn ze niet mee opgegroeid. En hadden ze die armoede niet zelf veroorzaakt door te weinig aandacht te besteden aan hun opleiding, door teveel alcohol te drinken en hun gezondheid te verwaarlozen? Als je je oor te luisteren legt in kringen van rijke mensen hoor je net zoveel vooroordelen als je hoort bij arme mensen. Van elkaar wordt gedacht dat beiden niet hard werken, als je rijk bent hoef je dat niet en als je arm bent ben je arm omdat je te weinig werkt. Beide vooroordelen zijn onzin. Rijke mensen werken over het algemeen hard en arme mensen werken nog harder als ze de kans krijgen. Daarom legt Jezus van Nazareth de nadruk op eerlijk delen. Volmaakt worden is helemaal geen ideaal in de Bijbel. Gerechtigheid betrachten, samen delen en daarbij eerlijk blijven dat is het waar het om gaat.

Wie volmaakt wil zijn streeft er naar gelijk aan God te worden, er is er immers maar één die goed is zoals door Jezus van Nazareth hier wordt opgemerkt. Werkelijk eerlijk delen is veel moeilijker dan het lijkt. Wij doen het niet. Wij durven de hypotheekrente aftrek niet zo te beperken dat iedereen evenveel steun om goed te wonen van de overheid kan krijgen. Wij durven loonstijgingen en bonussen niet zo te beperken dat niemand meer verdiend dan de Koning, niet bij de overheid maar al helemaal niet in het bedrijfsleven. Drogredenen als zouden de rijken naar het buitenland vluchten houden het tegen. Nee de rijken klagen over de lasten die van hen worden gevraagd, voor de agenten die nodig zijn omdat je bij de rijken uit stelen kunt gaan, voor het onderwijs waar hun kinderen het meest van profiteren, voor de wegen en de straten die extra onderhoud nodig hebben vanwege de zware auto’s waar ze in rijden en noem zo maar op. Maar eigenlijk gaan de rijken die dat delen weigeren bedroefd naar huis, ze hebben veel bezittingen en die zijn belangrijker dan echt houden van hun naasten, ze missen veel liefde in hun leven.

Matteüs 19:10-15

10 Hierop zeiden zijn leerlingen: ‘Als het met de verhouding tussen man en vrouw zo gesteld is, kun je maar beter niet trouwen.’ 11 Hij zei tegen hen: ‘Niet iedereen kan deze kwestie begrijpen, alleen degenen aan wie het gegeven is: 12 er zijn mannen die niet trouwen omdat ze onvruchtbaar geboren werden, andere omdat ze door mensen onvruchtbaar gemaakt zijn, en er zijn mannen die niet trouwen omdat ze zichzelf onvruchtbaar gemaakt hebben met het oog op het koninkrijk van de hemel. Laat wie bij machte is dit te begrijpen het begrijpen!’ 13 Daarop brachten de mensen kinderen bij hem, ze wilden dat hij hun de handen zou opleggen en zou bidden. Toen de leerlingen hen berispten, 14 zei Jezus: ‘Laat de kinderen ongemoeid, belet ze niet bij mij te komen, want het koninkrijk van de hemel behoort toe aan wie is zoals zij.’ 15 En nadat hij hun de handen had opgelegd, trok hij weer verder. (NBV)

Mensen doen de moeilijkste dingen om maar het hemelse te bereiken. Er zijn mannen die niet trouwen omdat ze onvruchtbaar zijn en dat weten. Ze vinden het nobel als ze niet met een vrouw trouwen om haar geen nageslacht te ontzeggen, tegelijk is daar veel tegen in te brengen. Anderen zijn gecastreerd of hebben zichzelf gecastreerd. Ook daar is veel tegen te zeggen maar Jezus roept op om er begrip voor te hebben of het anders maar te laten. Er zijn mannen en vrouwen die niet trouwen vanwege godsdienstige redenen, dat wordt overigens nergens gevraagd. We moeten maar doen als de kinderen. Die nemen de wereld zoals die op hen afkomt. En dat is een houding die veel vruchtbaarder is dan alles maar te beoordelen en te veroordelen. Kinderen kun je tot voorbeeld nemen. Dat kinderen nog niet veel weten spreekt voor zichzelf. Dat volwassenen die niet veel meer scholing hebben gehad ook niet veel meer weten dan kinderen spreekt ook voor zichzelf. Dat volwassenen die niet veel scholing hebben gehad ook niet veel geld zullen verdienen is ook eenvoudig te begrijpen.

Die volwassenen wonen dan ook in de wijken met de goedkoopste woningen. En omdat het op een koopje moet zijn die woningen ook meestal niet goed onderhouden. In die wijken is vaak ook sprake van drankmisbruik waarvan je op straat wat merkt. In wijken waar meer geld verdient wordt speelt drankmisbruik zich binnenshuis, of binnen de auto af. Gevaar in de nacht schuilt daar niet in mensen die op straat lopen maar in mensen die op straat rijden. Maar in goedkopere wijken moet je in de nacht uitkijken voor mensen die op straat lopen, je kunt niet zien of ze van hun werk of uit de kroeg komen. Huisartsen en verloskundigen hebben daar soms last van. Je kunt aan hen het gezag niet zien dat afstraalt van een geüniformeerde politieagent. Ze worden daarom in goedkopere wijken gemakkelijk het slachtoffer van zinloos geweld, in duurdere wijken van dronken automobilisten. Mensen met minder opleiding kunnen hun emoties ook vaak moeilijker onder woorden brengen. In spannende situaties lopen die emoties hoog op en zoeken een uitweg.

Huisartsen, ambulancepersoneel, brandweerlieden, politieagenten en verloskundigen lopen daar vaak tegenaan. Dat maakt die beroepen extra zwaar. Moeilijker nog wordt het als de emoties onder woorden worden gebracht in een taal die je niet verstaat en waarvan je door de spannende situatie ook niet de tijd hebt om die te proberen te verstaan. Dat mensen die onder die omstandigheden toch proberen hulp te verlenen extra beloond worden moet gewaardeerd worden. Dat we allemaal de plicht hebben om oog te krijgen voor de positie van mensen met weinig opleiding, weinig geld en weinig taal, de minsten onder ons dus, ligt ook voor de hand. Maar dat we er allemaal wat aan zouden moeten doen wordt minder beseft. Toch vraagt juist Jezus van Nazareth om te worden als de kinderen en te zorgen dat van hen het goede uit kan gaan, te zegenen noemt Matteüs dat. Let maar eens op spelende kinderen, als er een kind is dat even niet kan meekomen dan wordt er vaak een hand uitgestoken om de ander te helpen, daar een voorbeeld aan nemen schept een betere wereld.

Matteüs 19:1-9

1 Nadat Jezus deze rede had uitgesproken, verliet hij Galilea en ging hij langs de overkant van de Jordaan naar Judea. 2 Grote massa’s mensen volgden hem, en hij genas hen ter plekke. 3 Toen kwamen er Farizeeën op hem af om hem op de proef te stellen. Ze vroegen: ‘Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten?’ 4 Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt?’ 5 En hij vervolgde: ‘Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden; 6 ze zijn dan niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ 7 Toen vroegen ze hem: ‘Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een scheidingsbrief te geven en haar zo te verstoten?’ 8 Hij antwoordde: ‘Omdat u harteloos en koppig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest. 9 Ik zeg u: wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, tenzij er sprake was van een ongeoorloofde verbintenis.’(NBV)

De vraag of het geoorloofd is te scheiden heeft vele mensen eeuwenlang gevangen gehouden. Jezus zegt hier heel duidelijk dat je het aan God moet overlaten. Of eigenlijk dus de zaak moet bekijken vanuit de liefde voor mensen. En mensen gevangen houden hoort niet bij de liefde zoals die in het verhaal van de Bijbel wordt geleerd. Daar hoort een bevrijdende liefde bij. Of mensen wel of niet mogen scheiden en hertrouwen is dus niet een zaak die aan enig mens, laat staan aan enige kerk, ter beoordeling is. Het enige wat telt is dat mensen elkaar serieus nemen, als gelijkwaardig zien. De mens, elk mens, is vrouwelijk en mannelijk geschapen zegt Jezus en die worden samen één. Daar heeft een ander niks mee te maken. Als twee mensen van elkaar houden en bij elkaar blijken te horen dan moet je er niet tussen komen. Het idee dat je dus twee mensen moet verbieden bij elkaar te horen omdat hun lichamen er hetzelfde uitzien is dan ook volgens het verhaal van Jezus absurd.

Het verbod op homoseksuele relaties van mannen en vrouwen is dan ook volgens dit verhaal een onchristelijk verbod. De manier waarop mannen en vrouwen bij elkaar zouden moeten horen voorschrijven op godsdienstige gronden hoort bij de afgodendienst. Er op letten dat mensen elkaar niet als lustobject gaan zien, elkaar exploiteren, uitbuiten of macht, ook op seksueel gebied, over elkaar uitoefenen hoort bij het verhaal van Jezus. Juist daarom toont Jezus van Nazareth zich geïrriteerd als het gaat over de scheidingsbrief die in Deuteronomium staat voorgeschreven. Vrouwen namen in de Israëlische samenleving economisch de zwakste positie in. In de Bijbel wordt daarom veel aandacht besteed aan de ondersteuning van weduwen, zij staan vaak zelfs symbool voor alle armen. Gescheiden vrouwen hadden het in een dergelijke samenleving extra moeilijk.

Het bewijs dat ze niet zomaar alleen stonden maar gelijk waren aan weduwen gaf dan tenminste nog een beetje hoop, maar ze hoorden eigenlijk bij hun eigen man, die had ze niet moeten verstoten. In sommige vertalingen kun je dan ook lezen dat mannen die een gescheiden vrouw trouwen, gescheiden volgens de regels van Mozes, overspel plegen. Vrouwen hebben een zo slechte economische positie dat van een vrijwillig huwelijk nauwelijks sprak kan zijn. In de benadering van de hulp aan alleenstaande moeders mogen ook wij ons dat wel eens realiseren. Al te gemakkelijk alleenstaande moeders verplichten te werken zonder te zorgen voor goede kinderopvang, dwingt ze in een nog meer afhankelijke positie. De bezuinigingen op de kinderopvang leggen daarom misschien op een aantal vrouwen een druk die juist volgens dit verhaal zeer onchristelijk is.

Matteüs 18:21-35

21 Daarop kwam Petrus bij hem staan en vroeg: ‘Heer, als mijn broeder of zuster tegen mij zondigt, hoe vaak moet ik dan vergeving schenken? Tot zevenmaal toe?’ 22 Jezus antwoordde: ‘Niet tot zevenmaal toe, zeg ik je, maar tot zeventig maal zeven. 23 Daarom is het met het koninkrijk van de hemel als met een koning die rekenschap wilde vragen van zijn dienaren. 24 Toen hij daarmee begonnen was, bracht men iemand bij hem die hem tienduizend talent schuldig was. 25 Omdat hij niets kon terugbetalen, gaf zijn heer bevel dat de man samen met zijn vrouw en kinderen en alles wat hij bezat verkocht moest worden, zodat de schuld kon worden ingelost. 26 Toen wierp de dienaar zich aan de voeten van zijn heer en smeekte hem: “Heb geduld met mij, ik zal u alles terugbetalen.” 27 Zijn heer kreeg medelijden, hij liet hem vrij en schold hem de geleende som kwijt. 28 Toen deze dienaar naar buiten ging, trof hij daar een van de andere dienaren, die hem honderd denarie schuldig was. Hij nam hem in een wurggreep en beet hem toe: “Betaal me alles wat je me schuldig bent!” 29 Toen wierp deze zich voor hem neer en smeekte hem: “Heb geduld met mij, ik zal je betalen.” 30 Maar hij wilde daar niet van weten, integendeel, hij liet hem gevangenzetten tot hij de hele schuld zou hebben afbetaald. 31 Toen de andere dienaren begrepen wat er gebeurd was, waren ze zeer ontdaan, en gingen ze naar hun heer om hem alles te vertellen. 32 Daarop liet zijn heer hem bij zich roepen en hij zei tegen hem: “Je bent een slechte dienaar. Heel die schuld heb ik je kwijtgescholden, omdat je me erom smeekte. 33 Dan had jij toch zeker ook medelijden moeten hebben met die andere dienaar, zoals ik medelijden heb gehad met jou?” 34 En zijn heer was zo kwaad dat hij hem in handen van de gerechtsbeulen gaf tot hij de hele schuld zou hebben terugbetaald. 35 Zo zal mijn hemelse Vader ook ieder van jullie behandelen die zijn broeder of zuster niet van harte vergeeft.’ (NBV)

Zeven is het heilige getal in de Bijbel. Het is het getal van de volheid. Vader, zoon en heilige geest en de vier windstreken van de aarde. Dan heb je alles wel gehad. Het is ook het getal van de schepping, na zes dagen was alles af en op de zevende dag kon God er van genieten. Zeventig maal zeven is dus oneindig veel. Deze week worden de aanslagen van de elfde september in Amerika herdacht. Vier vliegtuigen vlogen zich daar te pletter. Niemand heeft ooit gezegd waarom of waarvoor. Geestverwanten van de daders spraken over een straf, een straf voor de pogingen van Amerika een wereldheerschappij te vestigen. Een heerschappij waar de Amerikaanse opvatting van Christendom zou heersen over de Islam. Een heerschappij waar Israel onder toezicht van Amerika zou mogen bepalen wat er met de Palestijnen gebeurd. Een heerschappij waar Amerika bepaalt hoeveel armen er nog in de wereld mogen zijn. Waar Amerika bepaald wat we eten en drinken, welke films we kijken en welke muziek we beluisteren. Waar Amerika ook bepaalt welke regeringen we mogen kiezen.

Waren dan de aanslagen van de elfde september de manier om het Amerikaanse volk wakker te schudden en hen van hun verderfelijke weg af te brengen? Volgens de Bijbel niet. Vergeven van het kwade is volgens de Bijbel de weg. Vergeven dat is soms heel erg moeilijk. Hoe kun je de daders van de elfde september vergeven voor het onmetelijke leed dat ze hebben aangericht. Hoe kon Saddam Hoessein vergeven worden voor de gasmoord die hij liet plegen op onschuldige Koerden. Hoe kan Bush vergeven worden voor de weigering het verdrag van Kyoto te tekenen zodat de aarde zover kon opwarmen dat een orkaan van kracht 4, bijna 5, over New Orleans kon razen. Dit oneindig vergeven komt na de verhalen over het verloren schaap dat wordt gezocht en de afgedwaalde die aangesproken wordt, desnoods met een hele groep en gevraagd wordt zich te bekeren. Als dat allemaal nog niet lukt dan volgt vergeven. Vergeven is dus niet zand er over en alles blijft bij het oude alleen we hebben het er niet meer over.

Als je een oneindig aantal malen moet vergeven dan moet je ook een oneindig aantal malen proberen de situatie te veranderen, het kwaad weg te nemen. Vergeven zou dus kunnen zijn dat we er voor zorgen dat de verschillen tussen arm en rijk worden opgeheven, zodat niemand ooit meer een reden heeft zo kwaad, bang, of hebzuchtig te worden dat vele anderen er dood aan gaan of er jarenlang onder moeten lijden. Dat ook allochtone jongeren een toekomst krijgen die begint met een goede kans op de arbeidsmarkt. Dat moslims ook mogen geloven wat hen is geleerd zonder dat ze voortdurend door zogenaamde politici voor oud vuil worden uitgemaakt. Dat soort vergeven gaat niet van de ene op de andere dag. Het is het soort vergeven dat de wereld bijna niet kent. Zoveel liefde voor mensen dat ook de kwaadste mens aangesproken wordt en het gedrag vergeven kan worden als de verandering daar is. Dat soort vergeven kan vandaag beginnen, het begint bij ons die vragen of onze schulden kunnen worden vergeven zoals wij ook aan anderen hun schuld vergeven.

Matteüs 18:10-20

10 Waak ervoor ook maar een van deze geringen te verachten. Want ik zeg jullie: hun engelen in de hemel aanschouwen onophoudelijk het gelaat van mijn hemelse Vader. 11 12 Wat denken jullie? Als iemand honderd schapen bezit en een daarvan dwaalt af, zal hij er dan niet negenennegentig in de bergen achterlaten en op weg gaan om het afgedwaalde dier te zoeken? 13 Als het hem lukt het te vinden, dan zal hij zich, dat verzeker ik jullie, over dat ene meer verheugen dan over de negenennegentig andere die niet afgedwaald waren. 14 Zo is het ook bij jullie Vader in de hemel: hij wil niet dat een van deze geringen verloren gaat. 15 Als een van je broeders of zusters tegen je zondigt, moet je die daarover onder vier ogen aanspreken. Als ze luisteren, dan heb je ze voor de gemeente behouden. 16 Luisteren ze niet, neem dan een of twee anderen mee, zodat de zaak zijn beslag krijgt dankzij de verklaring van ten minste twee getuigen. 17 Als ze naar hen niet luisteren, leg het dan voor aan de gemeente. Weigeren ze ook naar de gemeente te luisteren, behandel hen dan zoals je een heiden of een tollenaar behandelt. 18 Ik verzeker jullie: al wat jullie op aarde bindend verklaren zal ook in de hemel bindend zijn, en al wat jullie op aarde ontbinden zal ook in de hemel ontbonden zijn. 19 Ik verzeker het jullie nogmaals: als twee van jullie hier op aarde eensgezind om iets vragen, wat het ook is, dan zal mijn Vader in de hemel het voor hen laten gebeuren. 20 Want waar twee of drie mensen in mijn naam samen zijn, ben ik in hun midden.’ (NBV)

Als het gaat om de verhouding tussen God en mensen is er tegenwoordig de vraag waarom God het Coronavirus heeft geschapen. Waarom laat God het er toe dat mensen in eenzaamheid moeten sterven. In het boek Job wordt duidelijk dat dat toch een verkeerde vraag is, natuurrampen gebeuren nu eenmaal en de goede vraag is hoe wij er zelf mee omgaan. Jezus geeft in het bovenstaande verhaal het beeld van de herder mee. Afgezien van de grote stille heide in Drenthe en op een incidenteel verdwaald stukje natuur kennen wij de herder met schaapskudden niet meer. Maar dat je bij echt liefhebben alles uit de kast haalt om dat wat je dierbaar is terug te vinden kunnen we ons nog wel voorstellen. Bewoners van buurten en campings helpen in de zomer maar al te graag zoeken als er weer eens een kind wordt vermist, dag en nacht desnoods. Gelukkig vaak met goede afloop. In Amerika is het met veel mensen net zo. Bij de ramp met de orkaan Katrina stroomden hulpverleners uit heel Amerika toe om de slachtoffers in New Orleans te helpen. In ons eigen land gaat dat precies hetzelfde. Vluchtelingen willen meer contact met Nederlanders om goed te kunnen inburgeren heeft Vluchtelingenwerk ontdekt. Heel veel Nederlanders willen daar graag bij helpen. Geen enkel vluchtelingencentrum heeft eigenlijk gebrek aan vrijwilligers.

Maar de Nederlandse overheid ontmoedigt het. De mogelijkheid om de taal te leren wordt beperkt, de mogelijkheid om aan de samenleving ook echt te leren deelnemen wordt bijna ontnomen. In plaats van alles uit de kast te halen om ook de minsten er bij te betrekken worden ze wegbezuinigd. Een paar uur les en U zoekt het maar uit. We zullen het dus zelf moeten doen, organisaties genoeg waar je je bij kunt aansluiten om de armen in de samenleving te helpen. Maar dan ben je bezig in een kerk of een organisatie en dan gaan mensen zich vervelend gedragen, ze stelen uit de kas of ze willen de baas spelen zonder daarvoor aangesteld te zijn, of ze doen niet wat ze hadden beloofd. In het stuk dat we vandaag lezen worden ook een aantal praktische tips gegeven, die voor elke groep van waarde kunnen zijn, maar waar bijna nooit de hand aan wordt gehouden. Als iemand zich niet aan de groepsregels houdt praat daar dan eerst eens rustig onder vier ogen over. Snapt iemand dan dat er wat aan de hand is en gaat er wat aan te doen dan heb je niet alleen een probleem opgelost maar ook problemen voorkomen. Zo niet, probeer het dan nog eens met een paar andere groepsleden er bij. Je kunt het toch verkeerd hebben uitgelegd of niet de juiste toon hebben getroffen. Ook dan geldt dat als er geluisterd wordt de zaak kan worden opgelost en verdere problemen voorkomen.

Duidelijk is dat je hier iemand aanspreekt alsof je zelf aangesproken wordt. Wij kennen dat bijna niet meer. Nee het zijn gelijk bazen en machthebbers die zich willen laten gelden, tegen wie we ja en zo is het moeten zeggen. Iemand helpen zich aan de regels te houden, daar wat voor over hebben is er meestal niet bij. Toch kunnen mensen die dit bijbelstuk kennen heel ver gaan. Ergens in Nederland was een kerkelijke gemeente waartoe iemand hoorde die heel erg de regels geschonden had. Hij kon niet van kinderen afblijven. Die kerkelijke gemeente heeft toen besloten een groep te vormen die met hem in gesprek ging, en met zijn gezin. Achteraf kun je zeggen dat als hij had geluisterd dan was zijn probleem opgelost en waren problemen voor anderen voorkomen. Dit voorbeeld had dan niet opgeschreven kunnen worden want niemand zou het geweten hebben. Hij luisterde echter niet en ondanks alle pogingen ging het gruwelijk mis. We weten dat omdat het laatste advies uit dit Bijbelgedeelte is de zaak voor de gemeenschap te brengen. Ook dan krijgt iemand nog een kans, Jezus bekeerde Tollenaars en hielp Heidenen te over. Maar het is duidelijk, mensen kunnen zich buiten de gemeenschap plaatsen, als ze niet luisteren. De boodschap is dus dat je moet blijven proberen de ander te bereiken, en schakel uiteindelijk gerust de anderen uit de groep er bij in, iedereen mag helpen.

Matteüs 18:1-9

1 Op dat moment kwamen de leerlingen Jezus vragen: ‘Wie is eigenlijk de grootste in het koninkrijk van de hemel?’ 2 Hij riep een kind bij zich, zette het in hun midden neer 3 en zei: ‘Ik verzeker jullie: als je niet verandert en wordt als een kind, dan zul je het koninkrijk van de hemel zeker niet binnengaan. 4 Wie zichzelf vernedert en wordt als dit kind, die is de grootste in het koninkrijk van de hemel. 5 En wie in mijn naam één zo’n kind bij zich opneemt, neemt mij op. 6 Wie een van de geringen die in mij geloven van de goede weg afbrengt, die kan maar beter met een molensteen om zijn nek in zee geworpen worden en in de diepte verdrinken. 7 Wee de wereld met haar valstrikken. Het is onvermijdelijk dat er mensen ten val worden gebracht, maar wee de mens die de valstrik zet! 8 En als je hand of je voet je op de verkeerde weg brengt, hak hem dan af en werp hem weg: je kunt beter verminkt of kreupel het leven binnengaan dan in het bezit van twee handen of twee voeten in het eeuwigbrandend vuur geworpen worden. 9 Brengt je oog je op de verkeerde weg, ruk het dan uit en werp het weg: je kunt beter met één oog het leven binnengaan dan in het bezit van twee ogen in het vuur van de Gehenna geworpen worden. (NBV)

De idealisten die de wereld echt willen verbeteren worden nog al eens naïef genoemd. Een beetje kinderlijk en wereldvreemd. Merkwaardig dat die Jezus van Nazareth, wiens gedachten toch de hele wereld hebben beïnvloed en waar we het vandaag nog steeds over hebben, zijn leerlingen oproept om als kinderen te worden. En dat kinderlijk geloof kennen we nog wel. Als een kleuterjuf zich als Sinterklaas verkleed is juf weg en Sint op bezoek want Sinterklaas bestaat echt. Net zo echt is het Koninkrijk waar Jezus het steeds over heeft. We kunnen echt onze naaste liefhebben als onszelf, en niet alleen gewoon om ons heen in de loop van elke dag, maar ook als bouwsteen onder onze samenleving, als bron voor het politieke handelen. We kunnen daarmee zelfs een beetje van dat Koninkrijk zichtbaar maken zodat iedereen het kan zien. Uit liefde voor anderen onrecht aan het licht brengen, geweld zichtbaar maken, niet spotten met gevaarlijke situaties maar ze aan de orde stellen.

Jezus gaat fel over te keer over het onrecht en de hypocretie in zijn dagen. Geen softe woorden om der lieve vrede wil nee afhakken en weggooien is het oordeel over die delen van de samenleving die onderdrukken en uitbuiten. Dat klinkt hard. Als je bij ons zulke harde woorden over anderen zegt wordt je van alle kanten op de vingers getikt. Zulke harde oordelen zouden onchristelijk zijn. Maar de Christus bij uitstek, Jezus van Nazareth, scheldt te pas en te onpas zijn tegenstanders uit. Of maar duidelijk mag worden waar je staat, waar het fout gaat. In dit verhaal gaat het om mensen die kinderen van het geloof afhouden. Wie zou dat tegenwoordig nog willen? Trouwe kerkgangers en vurige gelovigen wijzen dan graag op al die mensen die uit onverschilligheid of ongeloof de kerk hebben verlaten. Maar is dat terecht?

Veel van die kerkverlaters hebben nog herinneringen aan het goede dat ze meemaakten en proberen dat door te geven. Maar ze ergeren zich ook aan de betweters die nog zeventiende-eeuws of negentiende-eeuws. Nederlands praten en het meer hebben over wat niet mag dan over de Liefde voor de naaste en een hand uitsteken naar de minsten. Er is door een handjevol achterblijvers zelfs een actie gestart om mensen terug naar de kerk te krijgen onder het motto “Vader wacht”, alsof de Protestantse kerk een paternalistische organisatie is waar een strenge vader voortdurend oordeelt over de gelovigen. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel gemeenten van de Protestantse Kerk Nederland waar ze eenentwintigste-eeuws Nederlands praten, waar geluisterd wordt naar mensen van deze tijd en een hand uitgestoken wordt naar mensen over de hele wereld die dat nodig hebben. Veel van die kerken starten deze maand een nieuw seizoen en dan is het er extra feestelijk, ga er maar weer eens kijken.

Matteüs 17:24-27

24 Toen ze in Kafarnaüm waren aangekomen, kwamen de inners van de tempelbelasting bij Petrus en vroegen: ‘Draagt uw meester de dubbeldrachme niet af?’ 25 Hij antwoordde: ‘Zeker wel!’ Toen hij thuiskwam, was Jezus hem voor met de vraag: ‘Wat denk je, Simon? Van wie innen de heersers op aarde tol of belasting? Van hun eigen kinderen of van anderen?’ 26 Op zijn antwoord: ‘Van anderen, ‘zei Jezus tegen hem: ‘Dan zijn de kinderen dus vrijgesteld. 27 Maar laten we hen niet voor het hoofd stoten; ga naar het meer, werp daar je hengel uit en haal de vis die het eerst bijt van de haak. Als je zijn bek opent, zul je een vierdrachmenstuk vinden. Neem dat mee en betaal hun voor ons allebei.’ (NBV)

Het antwoord kennen we allemaal: “ze innen de belastingen van anderen, nooit van hun eigen soort”. Een aantal jaren geleden heeft iemand eens uitgerekend wat de woonlasten waren van mensen met een minimuminkomen en wat de woonlasten waren van de minister van volkshuisvesting. Die laatste was toen van het CDA, dus zijn woonlasten kwamen niet veel hoger dan 2 % van zijn riante inkomen. Minima moesten bedragen betalen tot 30% toe. Denk nu dus niet dat een beperking van de aftrek van hypotheekrente echt bespreekbaar is. Dat aan een maximum verbinden, of de woonlasten op een gelijk percentage vastzetten zodat je van de belasting terugkrijgt als het meer is en moet bijbetalen als het minder is, of je nu huurt van een verhuurder of van de bank, dat zijn zaken die voor de rijken en de machtigen niet echt bespreekbaar zijn. Dan zouden de rijken ineens hetzelfde gaan verwonen als de armen, de armen moeten er altijd naar verhouding meer voor blijven betalen. Voor de vorm wordt er dus een heel klein beetje gedaan, maar verlaging van woontoeslag, afschaffen van uitkeringen, verhogen van tarieven openbaar vervoer, minimumprijzen voor studieboeken, belastingaftrek voor smeergeld, dat zijn zaken waar ook de huidige politici warm voor lopen,

Terwijl belastingen komen, zo leren we uit bovenstaand Bijbelverhaal, uit de arbeid van gewone mensen. Simon, bijgenaamd Petrus, was visser, dus moest hij vissen toen de vraag kwam of ze wel belasting betaalden. Komende weken zal het ook in onze politiek wel gaan over lastenverzwaring en lastenverlichting. Termen die politiek verhullen waar het echt over gaat. Want lastenverzwaring voor de rijken kan betekenen lastenverlichting voor de armen, de bejaarden en de zieken en gehandicapten. Lastenverlichting kan betekenen dat er meer op de overheidsuitgaven wordt bezuinigd en dus minder wordt uitgegeven voor uitkeringen en gezondheidszorg en dat betekent dus een aanmerkelijke lastenverzwaring voor de armen, de bejaarden en zieken en gehandicapten. Het belangrijkste zal wellicht helemaal niet aan de orde komen. Wat doen we aan de handelsbarrières voor de allerarmste landen, wat doen we aan de landbouwsubsidies die onze producten een ongerechtvaardigde voorsprong op de wereldmarkt geven, wat doen we aan de onrechtvaardige verhoudingen op de wereldmarkt die aanzienlijk bijdragen aan de honger en de ellende van de armen?

De discussie in onze dagen zal weer gaan over de hoogte van de defensie-uitgaven omdat we de armen moeten helpen met soldaten en kanonnen. Vredestroepen noemen ze dat. Armen helpen met rechtvaardige verhoudingen en eerlijke verdeling is er niet bij. Armen helpen door hun overtuigingen serieus te nemen en met hen in discussie gaan over extremisme is er al helemaal niet bij. Maaltijd houden bij de mensen die buiten de samenleving dreigen te vallen is een vloek, hoewel ook vandaag de dag thee een krachtiger wapen is dan traangas. Petrus kon het geld voor zijn belasting verdienen door gewoon zijn werk als visser te gaan doen. Wij kunnen misschien een beetje meepraten in de discussie over de verdeling van de belasting die door gewone mensen betaald wordt. Voor mensen van de weg van Jezus van Nazareth zal dat betekenen: eerlijk delen.

Exodus 30:22-38

22 De HEER zei tegen Mozes: 23-24 ‘Neem de fijnste specerijen: vijfhonderd sjekel dikvloeibare mirre, half zoveel geurige kaneel-tweehonderdvijftig sjekel dus-, tweehonderdvijftig sjekel geurige kalmoes en vijfhonderd sjekel kassia, alles volgens het ijkgewicht van het heiligdom, en een hin olijfolie, 25 en bereid hieruit heilige zalfolie, een geurig mengsel zoals een reukwerker dat maakt. Met deze heilige zalfolie 26 moet je de ontmoetingstent zalven, de ark met de verbondstekst, 27  de tafel en de lampenstandaard met alle bijbehorende voorwerpen, het reukofferaltaar, 28 het brandofferaltaar met het gerei, en het wasbekken en het onderstel ervan. 29 Hierdoor wijd je deze voorwerpen en worden ze allerheiligst; alles wat ermee in aanraking komt wordt zelf ook heilig. 30 Zalf ook Aäron en zijn zonen; zo heilig je hen om mij als priester te kunnen dienen. 31 Tegen de Israëlieten moet je zeggen: “Dit is heilige zalfolie, hij is alleen voor de HEER bestemd, in alle komende generaties. 32 Hij mag over niemands lichaam uitgegoten worden en u mag niets op dezelfde manier bereiden: deze olie is heilig en mag door u niet ontheiligd worden. 33 Wie eenzelfde mengsel bereidt of er iets van gebruikt voor een onbevoegde, moet uit de gemeenschap gestoten worden.”’ 34 De HEER zei tegen Mozes: ‘Neem balsemhars, cistushars en galbanum, en naast deze specerijen zuivere wierook, van alles een gelijke hoeveelheid, 35 en bereid daaruit reukwerk, een mengsel zoals een reukwerker dat maakt. Meng er zout door, het moet zuiver en heilig zijn. 36 Wrijf een deel ervan fijn en leg dat in de ontmoetingstent, voor de verbondstekst, op de plaats waar ik je zal ontmoeten. Behandel het als allerheiligst. 37 Dit reukwerk is heilig, alleen voor de HEER bestemd; reukwerk voor jezelf mag niet op dezelfde manier bereid worden. 38 Wie iets soortgelijks maakt om van de geur te genieten, moet uit de gemeenschap gestoten worden.’ (NBV)

We worden tegenwoordig overvoerd met kook en bakprogramma’s. Recepten, hoe exotischer hoe beter. En heel Holland bakt. Bijna zouden we vergeten dat ook in de Bijbel de nodige recepten voorkomen. Vandaag lezen we er een paar. Geen recepten overigens voor maaltijden of het bakken van taarten of koeken maar recepten voor het uitvoeren van rituelen. We hebben tegenwoordig weinig rituelen over. Series handelingen die belangrijke momenten in het leven of in de samenleving markeren. Toch is daar veel behoefte aan. Hoewel huwelijken op een stadhuis aan het loket kunnen worden gesloten geven veel mensen toch de voorkeur aan de trouwzaal met aparte kleding en een leuke toespraak op z’n minst. Zelfs kerken worden tegenwoordig afgehuurd voor het sluiten van een burgerlijk huwelijk. Ook bij begrafenissen en crematies spelen kleding, vervoer, toespraken en muziek een grote rol. Toen Mozes alle zaken voor de Heilige Tent had laten maken moesten die voorwerpen, de kist, de kandelaar, de tafel met het brood, het brandofferaltaar, het reukofferaltaar, de tent zelf, het wasbekken, afgezonderd worden van de gewone voorwerpen opdat iedereen ze zou herkennen als bijzonder. Daarvoor moest die bijzondere zalfolie worden gemaakt.

Alle voorwerpen moesten geolied worden maar die zalfolie mocht nergens anders voor worden gebruikt en niemand mocht het namaken. En dat is toch handig. Als we ergens een tegel tegenkomen met een lieve heersbeestje weten we dat daar iemand slachtoffer is geworden van geweld, zinloos geweld noemen we dat meestal, als onderscheid met geweld gebruikt door de overheid om de orde te handhaven. Het ritueel neerleggen van dat soort tegels herinnert ons er aan dat we voortdurend dat zinloze geweld moeten bestrijden. Zo staan er langs wegen en straten ook kruisen, bordjes of palen met bloemen er bij. Het zijn gevaarlijke verkeerspunten waar, vaak dodelijke, ongelukken zijn gebeurt. met het leggen van bloemen houden nabestaanden de slachtoffers in gedachten en de tekens zelf doen ons beseffen dat we in het verkeer voorzichtig en behoedzaam moeten zijn. De Bijbel geeft ons veel voorbeelden van dit soort rituelen. De zalfolie was ook een geneesmiddel. De voorwerpen van het Heilige Tent werden genezen van hun verleiding tot hebzucht. Niemand immers zou het nog in het hoofd halen zich iets van die tent toe te eigenen. Die tegels  en die verkeerssymbolen helpen soms onze samenleving te helen, zinloos geweld en verkeersonveiligheid zijn kwalen waar we allemaal maar al te graag van verlost worden.

Gelijke delen van enkele soorten hars en wierook, dat moest elke dag branden in de Heilige Tent. Iedereen die daar voorbij kwam zou het direct merken. Hier is iets bijzonders aan de hand, daar woont Hij zelf, daar is de wet van de liefde. Niemand mocht zich dat reukwerk toe-eigenen. Temidden van alle dagelijkse geuren van het volk en van het vee moest dit iets heel speciaals en bijzonders zijn. Wij kennen dat tegenwoordig niet meer, een geur voor allemaal. Wij sluiten geuren uit, hoogstens maken we kunstmatige geuren en verkopen die als echt. Deodoranten, geurverspreiders in huis nergens mag het meer natuurlijk ruiken, desnoods gebruiken we geurvreters. Stadsbewoners die op het platteland gaan wonen veroorzaken grote problemen door hun verzet tegen agrarische geuren. Het is dat wij niet meer willen weten dat we zweten, we willen niet meer weten hoe het leven ruikt. Daarom verstoppen we het. In Israël werden de geuren van het dagelijks leven nog tegenover de heilige geur uit de Tabernakel gesteld. Dat liefhebben van God met heel je hart en heel je verstand is dus ook met al je zintuigen, zelfs je neus mag je gebruiken om je naaste lief te hebben.

Exodus 30:17-21

17 De HEER zei tegen Mozes: 18 ‘Maak een bronzen wasbekken op een bronzen onderstel, voor de wassingen. Zet het tussen de ontmoetingstent en het altaar en doe er water in. 19 Met dit water moeten Aäron en zijn zonen hun handen en hun voeten wassen. 20 Ze moeten dit doen voordat ze de ontmoetingstent binnengaan, anders zullen ze sterven. Ook wanneer ze dienst gaan doen bij het altaar en de HEER een offer gaan brengen, 21 moeten ze hun handen en hun voeten wassen, anders zullen ze sterven. Deze bepaling blijft voor altijd van kracht voor Aäron en zijn nakomelingen, voor alle komende generaties.’ (NBV)

Een voorschrift om handen en voeten te wassen komt ons in Coronatijd niet vreemd voor. Ongewassen handen kunnen zomaar allerlei ziekten overbrengen en dat virus is zo besmettelijk dat je er gemakkelijk ziek van kunt worden. In een zeer warme, tropische, omgeving kan een combinatie van vuile handen en voedsel fataal zijn. Dat er voor het offeren aan het volk gevraagd wordt zich te wassen is daarom niet zo vreemd. Van het offervlees moet immers door meerdere mensen worden gegeten.

Toch heeft dat wassen ook een theologische betekenis. Als je een bad hebt genomen, of een douche, dan kun je je weerfris en als nieuw voelen. Je bent dan gereinigd om in Bijbelse termen te spreken. In de kerk speelt dit wassen een rol bij de doop. Dan begint er een nieuw leven. Je hoort niet alleen meer bij het gezin waaruit je afkomstig bent maar je hoort ook bij de gemeenschap van God en de gelovigen in Jezus die de opdracht hadden gekregen iedereen te dopen.

Als wij aan de woestijn denken dan zien we een zandvlakte voor ons, soms met rotsen, waar water heel schaars is. Een voorschrift om je handen en je voeten te wassen rijmt daar niet helemaal op. Toch is de reinheid zo belangrijk dat het voorschrift er is. Water moet daarvoor meegenomen worden. Maar als wij mensen willen helpen elkaar te beschermen tegen ziekten dan mogen we ze ook wel helpen schoon en helder water voor handen te hebben. Dit voorschrift uit de Bijbel helpt ons ook te herinneren dat onze reinheid verder gaat dan ons eigen lichaam, we houden van onze naaste immers als van onszelf.

Exodus 30:11-16

11 De HEER zei tegen Mozes: 12 ‘Als je onder de Israëlieten een telling houdt, moeten allen die geregistreerd worden de HEER losgeld betalen voor hun leven, om te voorkomen dat de telling hun noodlottig wordt. 13 Ieder die meegeteld wordt moet een halve sjekel betalen, volgens het ijkgewicht van het heiligdom, twintig gera per sjekel; de heffing voor de HEER bedraagt de helft daarvan. 14 Ieder die meegeteld wordt, iedereen van twintig jaar of ouder, moet deze heffing voor de HEER betalen. 15 Rijken dragen als losprijs voor hun leven niet meer af dan een halve sjekel, armen niet minder.
16 Het losgeld dat je van de Israëlieten in ontvangst neemt, moet gebruikt worden voor de dienst in de ontmoetingstent. De losprijs die de Israëlieten voor hun leven betalen, zal ervoor zorgen dat de HEER hen niet vergeet.’(NBV)

God weet toch alles? En als een mens net zo veel wil weten als God dan ontstaat er gevaar. Die mens overschat zichzelf en brengt zichzelf en anderen in gevaar. Dat gebeurde met Koning David toen die een volkstelling wilde houden. Het volk leed er onder en hijzelf ook. Zo’n volkstelling is daarom eng. Bovendien is er nog het bijgeloof. Als je van iemand de naam kent dan kun je die persoon soms afhankelijk van jou maken. Dat geldt ook voor goden, geesten, machten en krachten die buiten God liggen. Als jouw naam wordt opgeschreven dan kan die ander daar misbruik van maken. Dat moet je dus niet laten gebeuren.

Nederland heeft altijd een goed functionerende bevolkingsadministratie gehad. Alles van iedereen was geregistreerd. Omdat ook geloofsovertuigingen waren vastgelegd in de administratie was het voor de Duitse Bezetters in de Tweede Wereldoorlog gemakkelijk om mensen met een Joodse geloofdovertuiging te scheiden van de anderen. Dat heeft heel veel mensen in ons land heel veel ellende en dood bezorgd. Toen in 1971 de overheid besloot opnieuw een volkstelling te houden waarbij een hoop informatie verzameld zou worden waren er veel mensen die daaraan niet mee wilden doen. Uiteindelijk mislukte die volkstelling. Tegenwoordig worden steeds meer onderscheidende gegevens uit de Gemeentelijke Basisadministratie geschrapt. Zelfs de gender van een burger kan onvermeld blijven.

Het enige dat de overheid moet weten is de naam en het adres. Dan kan er belasting worden geheven. Dat was in de dagen van Mozes ook zo. In het kader van het verbond tussen God en zijn volk zal het volk de zorg voor zijn huis op zich nemen. En dat kostte geld. Elke ochtend en elke avond een offer. Reukoffers en speciale brandoffers. Lichten die moesten branden waarvoor olie moest komen. Speciale priesterkleding die af en toe moest worden vernieuwd. Noem maar op. Ook een tabernakel kost geld. Daarom werd een volkstelling gehouden. Om te zorgen dat de gegevens bij de belasting bleven en niet konden worden misbruikt werd de registratie gelijk voor belastingheffing gebruikt. Zo zorgde God er voor dat het volk werd beschermd terwijl er rechtvaardig belasting werd geheven. Ook wij mogen dus net zo voorzichtig zijn met het verzamelen van gegevens over de burgers van ons land.