Daniël 11:36-45
36 De koning doet wat hij wil. Hij wordt hoogmoedig en stelt zich boven iedere god, en tegen de God der goden spreekt hij lasterlijke woorden. Toch zal hij in voorspoed leven totdat de toorn is uitgewoed, want wat besloten is moet worden uitgevoerd.37 Ook op de goden van zijn voorouders slaat hij geen acht, noch op de bij vrouwen geliefde god, noch op enige andere god, want hij stelt zich boven alle goden. 38 In plaats daarvan vereert hij de god van de vestingen; met goud, zilver, edelstenen en andere kostbaarheden vereert hij een god die zijn voorouders nooit gekend hebben. 39 Versterkte vestingen valt hij aan met hulp van die vreemde god. Allen die hem erkennen, overlaadt hij met eerbewijzen en maakt hij heerser over velen; als beloning geeft hij hun grond. 40 In de eindtijd zal de koning van het Zuiden met hem in botsing komen en de koning van het Noorden zal hem bestormen met wagens en ruiters en talloze schepen. Hij zal landen binnenvallen en er als een vloedgolf doorheen razen. 41 Ook het Sieraadland valt hij binnen. Velen worden onderworpen, alleen de volgende volken zullen aan hem ontkomen: Edom, Moab en het belangrijkste deel van de Ammonieten. 42 Hij wordt heer en meester over vele landen, ook Egypte ontkomt niet aan hem. 43 Hij eigent zich de goud- en zilverschatten en de andere kostbaarheden van Egypte toe. Libiërs en Nubiërs maken deel uit van zijn gevolg. 44 Maar geruchten uit het oosten en het noorden zullen hem opschrikken, en hij zal in grote woede uittrekken om velen te verdelgen en te vernietigen. 45 Hij zal zijn koninklijke tenten opslaan tussen de zee en de berg van het heilig Sieraad, maar dan vindt hij zijn einde zonder dat iemand hem helpt. (NBV)
Het aardige van de Bijbel is vaak dat er niet een strijd wordt aangegaan over de God van Israël als de enige god maar dat als mensen andere goden willen aanbidden, of achterna lopen ze dat zelf maar moeten weten. Dat die goden bestaan wordt niet ontkend. Wel kun je op andere plaatsen tegenkomen dat men die andere goden zelf heeft gemaakt, dat het voorwerpen van hout of steen zijn al dan niet versierd met zilver en goud en kostbaar edelgesteente. Maar als jij het werk van je eigen handen wil vergoddelijken dan moet je dat vooral doen. Je moet er geen hulp in nood van verwachten. Die andere goden geven je geen richtlijnen voor het inrichten van je samenleving als een menselijke samenleving. Die andere goden doen je geen recht en hun gerechtigheid is er niet. Liefde, barmhartigheid, mededogen, gerechtigheid zijn eigenschappen die uitsluitend te vinden zijn bij de God van Israël. Het is moeilijk je boven die God te stellen, of gelijk aan die God te willen worden. Hoogmoedige koningen en machthebbers willen dat soms wel. Wij hebben inmiddels een internationaal strafhof om met hen af te rekenen.
Daniël beschrijft hoe het zal gaan met een dergelijke koning die zich boven alle goden verheft. Hij vindt uiteindelijk zijn einde zonder dat iemand hem helpt. Als iemand zich boven de goden verheft kan dat alleen als hij zelf een god is. En die Antiochus IV Epiphanus, waarover het volgende meeste geleerden gaat, vond zichzelf ook een god. Hij was van jongs af aan geboeid door de dienst aan Zeus. De oppergod in het geloof van de Grieken maar een god die ook in verschillende gedaanten kon verschijnen. De gedaante die Antiochus zo boeide was Zeus de veroveraar. Nu zijn er in de Griekse mythologie een heleboel verhalen waarin de goden zich voordeden als mensen. Zeus verwekte op die manier volgens de verhalen bij knappe meisjes graag kinderen. Hercules was daar een ook nu nog bekend voorbeeld van. Antiochus ging zich na zijn overwinningen en veldslagen zelf zien als Zeus de veroveraar die mens was geworden. Hij liet zelfs een munt slaan waarop hij staat met een stralenkrans en het opschrift “de geopenbaarde god” naast zijn naam uiteraard.
Het eind van het verhaal zoals dat in het boek Daniël beschreven staat spoort niet helemaal met de geschiedenisboekjes. Nu is de Bijbel ook geen geschiedenisboekje maar het verhaal hoe de God van Israël met mensen om gaat en hoe mensen met hem omgaan. Geleerden nemen aan dat het boek Daniël is geschreven voordat Antiochus dood ging. Het is een boek dat uiteindelijk een wreed onderdrukt volk hoop geeft. De onderdrukking is niet voor altijd en er komt een eind aan het leven van een dergelijke onderdrukker, of dat nu in een tent is in het Sieraadland, waarmee Israël wordt bedoeld of aan een ziekte tijdens een oorlog tegen de Parthen zoals uit de geschiedenisboekjes blijkt. Het verhaal kan ons dus ook hoop geven. Niemand had ooit gedacht dat een staat als de DDR, onder bescherming van Rusland, ooit één zou worden met West-Duitsland, een staat onder bescherming van Amerika en haar bondgenoten. Toch herdenken wij dezer dagen dat het gebeurde. Zo zijn vele onderdrukkingen voorbij gegaan, al duurde het soms 80 jaar zoals met onze eigen onafhankelijkheid. Het is dus altijd de moeite waar geweld en onderdrukking te bestrijden, zeker als er dictators zijn die elke godsdienst willen verbieden. Elke dag opnieuw mogen wij naar onze broeders en zusters, in het Grieks Adelphoi, kijken, om te zien wie onze hulp bij bevrijding nodig hebben, ook vandaag mag dat weer.